{"th-TH":"

เมืองพรุน 15 นาที เมืองเดินผ่านได้เข้าถึงดีในกรุงเทพซุปเปอร์บล็อก ?

เมือง 15 นาที (15-Minute City) คือ เมืองที่ใช้เวลาเดินทางน้อยที่สุดจากบ้านไปยังที่ทำงาน ร้านอาหาร ร้านค้า สวนสาธารณะ สถานพยาบาล โรงเรียน และพื้นที่นันทนาการ สิ่งนี้เป็นการตั้งคำถามว่าเมืองนั้นควรจะสอดคล้องกับจังหวะชีวิตของเราที่ควรมีทุกสิ่งในระยะเดินเท้า 15 นาที สิ่งนี้นำมาสู่ข้อสรุปว่า เมืองแห่งความ “ใกล้” (City of proximity) คือก้าวเริ่มต้นของการสร้างเมือง

เมืองแห่งความใกล้

เมือง 15 นาที กลายเป็นวาทกรรมที่โด่งดังที่สุด ภายใต้สถานการณ์แพร่ระบาดเชื้อไวรัสโคโรน่า 2019 ซึ่งทุกคนต้องกักตัวเองอยู่ในบ้านเป็นระยะเวลานาน ออกมาจับจ่ายซื้อของหรือทำกิจกรรมอื่นได้แค่ภายในละแวกบ้านใกล้ ๆ แล้วทุกคนกลับพบว่า ละแวกบ้านของเราในแทบทุกที่และทุกประเทศนั้นยังไม่ดีพอ ขาดความใกล้ ขาดพื้นที่พักผ่อน ไม่เป็นมิตร ไม่เป็นเมือง 15 นาที ตราบจนวันนี้ที่สถานการณ์ดังกล่าวคลี่คลายลง ผู้คนก็ยังคงตั้งคำถามและเรียกร้องให้มีเมืองแห่งความใกล้ เพื่อคุณภาพชีวิตและความเท่าเทียม

หนทางของการสร้างคุณภาพชีวิตเมือง คือ การเปลี่ยนแปลงจากการวางแผนเมืองด้วย “มุมมองเชิงระยะทาง” (Distance-based approach) มาเป็น “มุมมองเชิงเวลา” (Time-based approach) [1] แต่เดิมแล้วการพัฒนาเมืองในสาขาต่าง ๆ มักกำหนดกฎเกณฑ์การจัดวางพื้นที่และกิจกรรมในตำแหน่งระยะต่าง ๆ ที่สัมพันธ์กับการเดินทางด้วยรถยนต์ ซึ่งก่อให้เกิดความเหลื่อมล้ำทางสังคมของการเข้าถึงพื้นที่ต่าง ๆ นั้นอย่างไม่เท่าเทียมจากคนทุกกลุ่ม แต่การมองเมืองด้วยมิติเวลาจะเปิดให้เราได้เห็นวิถีชีวิตของผู้คนและสิ่งที่เขาต้องการมากขึ้น ช่วยพลิกวิธีคิดเกี่ยวกับการเคลื่อนที่และการใช้งานเมืองให้เป็นเรื่องที่ใกล้ตัวมากกว่าที่ผ่านมา

เมือง 15 นาทีเป็นแนวคิดที่ให้ความสำคัญกับมนุษย์อย่างมาก โดยเปลี่ยน “การวางแผนเมือง” (Urban planning) ให้เป็น “การวางแผนชีวิตเมือง” (Urban life planning) เปลี่ยนโลกคู่ขนานระหว่างเวลากับพื้นที่ให้มาบรรจบกัน [2] การเดินเท้าคือแก่นกลางการเชื่อมโยงของสองสิ่งนั้น โดยการส่งเสริมให้คนมีประสบการณ์ชีวิตเมืองที่ดีขึ้นในกรอบเวลา 15 นาที ไม่ว่าจะด้วยการสร้างเมืองที่เดินแทรกซึมได้ดีขึ้น การเพิ่มพื้นที่ทำงานร่วมกัน และการเพิ่มหรือสลับกิจกรรมอีกแบบเข้ามาแทนที่พื้นที่ใช้งานที่ปิดตัว

หนทางที่จะไปถึงเมือง 15 นาทีคือการหาความเป็นไปได้ที่จะสร้างเมืองเดินผ่านได้เข้าถึงดี การพัฒนาโครงข่ายสาธารณูปการของการเดินทางแบบไร้เครื่องยนต์หรือการสัญจรทางเลือก (Active mobility) มีสภาพแวดล้อมเมืองที่เป็นมิตรต่อการเดินและจักรยาน มีความปลอดภัย และมีสภาวะน่าสบาย และที่สำคัญคือต้องเดินไปยังที่ต่าง ๆ ได้ใกล้ที่สุด สร้างเมืองพรุน (Permeable city) ที่การสัญจรทางเลือกจะแทรกซึมลัดเลาะไปยังที่ต่าง ๆ ได้ดีที่สุด

กรุงเทพซุปเปอร์บล็อก หลากหลายในหนึ่งเดียว

เมืองแห่งความใกล้เริ่มที่ความพรุน เมื่อเมืองมีความพรุน (Permeability) เราก็เดินทางได้ในระยะเวลาที่น้อยลง ซึ่งหมายถึงเมืองยินยอมให้เราเดินทางลัดเลาะไปมาได้โดยอิสระ เข้าถึงสถานที่ต่าง ๆ ได้โดยง่ายผ่านเส้นทางเดิน พื้นที่สาธารณะ หรือองค์ประกอบอื่น ๆ ทุกคนใช้งานร่วมกันเพื่อการเดินทางแทรกซึมได้ในเมือง เมือง 15 นาทีจึงเริ่มต้นที่การเดิน เส้นทางการเข้าถึง และขนาดบล็อกถนน (Street block) หรือที่เรียกว่า บล็อกเมือง [3] [4]

เมืองกรุงเทพมีการขยายตัวอย่างต่อเนื่องออกไปทุกทิศทางตามแนวถนนที่ถูกตัดขึ้นจำนวนมากตั้งแต่ทศวรรษ 2500 ถนนสายต่าง ๆ ถูกตัดห่างออกจากกันเพื่อเชื่อมโยงกรุงเทพกับจังหวัดและภูมิภาคโดยรอบ โดยไม่ได้มีจุดประสงค์วางแผนให้เกิดการเชื่อมโยงโครงข่ายเป็นบล็อกถนนของเมือง แต่เมื่อการใช้พื้นที่อย่างหนาแน่นบนถนนทุกสายเข้าล้อมอาณาบริเวณขนาดใหญ่ของเมืองไว้ ความเป็นบล็อกขนาดใหญ่ของเมืองก็ปรากฏชัดเจนขึ้นจนเป็น “ซุปเปอร์บล็อก” (Superblock) แบบแผนเมืองที่ไม่ได้ตั้งใจนี้เข้ามากำกับการรับรู้ถึงความเป็นย่านในกรุงเทพ และเราทุกคนก็เดินทางไปมาในเมืองอยู่บนโครงข่ายซุปเปอร์บล็อก [5] [6]

กรุงเทพเป็นเมืองซุปเปอร์บล็อก (Super block) ปรากฏอยู่ทั่วไปด้วยขนาด 5-10 ตารางกิโลเมตรต่อหนึ่งซุปเปอร์บล็อก พบขนาดใหญ่ถึง 20-30 ตารางกิโลเมตรในแถบชานเมือง มีจำนวนมากกว่า 50 แห่งกระจายอยู่ทั่วเมือง ซุปเปอร์ที่ใหญ่ที่สุดมีขนาดถึง 140 ตารางกิโลเมตรซึ่งปรากฏอยู่ในเขตบางขุนเทียน ดังนั้น หนึ่งซุปเปอร์บล็อกของกรุงเทพมีขนาดใหญ่กว่ากรุงรัตนโกสินทร์ทั้งเมือง ใหญ่กว่าเมืองโลซานในประเทศสวิตเซอร์แลนด์ หรือเมืองบาธในประเทศอังกฤษ ที่มีขนาดทั้งเมืองไม่ถึง 10 ตารางกิโลเมตร

แล้วกรุงเทพมีซุปเปอร์บล็อก 15 นาทีอยู่บ้างไหม ซุปเปอร์บล็อกที่เรายังสามารถเดินเท้าถึงบริเวณต่าง ๆ ใน 15 นาที เพื่อให้เราได้เติมเต็มสิ่งต่าง ๆ ลงในนั้น ให้กลายเป็นเมืองที่ดีต่อกายและใจมากขึ้น

บาร์เซโลน่าซุปเปอร์บล็อก ของที่ไม่ใช่เรา แต่ทำให้ได้คิด

เมืองบาร์เซโลน่าในประเทศสเปน ประกาศแนวคิดการออกแบบเมืองที่สร้างแรงกระเพื่อมไปทั่วโลก คือ การสร้างเมืองซุปเปอร์บล็อก ทั้งที่สัณฐานเดิมของเมืองแห่งนี้ไม่ใช่เมืองที่มีซุปเปอร์บล็อก แต่เป็นเมืองที่มีแต่บล็อกถนนเล็ก ๆ แต่ละบล็อกมีขนาดประมาณ 100 x 100 เมตร เมืองมีความพรุนสูงมาก แต่ความพรุนนี้กลับถูกใช้รองรับการเดินทางโดยรถยนต์ ไม่มีเส้นทางเดินเท้าที่ดี ไม่มีพื้นที่สาธารณะหรือพื้นที่พักผ่อน

ภายใต้ช่วงเวลาการกักตัวในสถานการณ์โควิด 2019 เมืองบาร์เซโลน่าทำการสร้างซุปเปอร์บล็อกให้เกิดขึ้น โดยรวม 9 บล็อกถนนขนาดเล็กเข้าไว้ด้วยกันเป็น 1 ซุปเปอร์บล็อก ให้รถยนต์วิ่งอยู่เพียงรอบนอก พื้นที่ด้านในทำการปิดถนนให้เป็นพื้นที่คนเดิน ที่นั่งเล่น จับจ่ายสินค้า เพิ่มพื้นที่สีเขียว ที่พบปะของเมือง เป็นซุปเปอร์บล็อกที่พรุน เดินได้ นั่งเล่นได้ [7] [8]

บาร์เซโลน่าซุปเปอร์บล็อกไม่มีอะไรที่เหมือนกรุงเทพซุปเปอร์บล็อก ที่แรกคือการรวมกลุ่มบล็อกเมืองขนาดเล็กมาเป็นซุปเปอร์บล็อกที่น่าอยู่ แต่ที่หลังคือซุปเปอร์บล็อกที่เดินได้ไม่ทั่ว ไม่มีความพรุน ไม่มีกิจกรรมจำเป็นที่เราต้องการ ถึงแม้จะแตกต่างแต่สิ่งที่น่าสนใจคือเราจะทำเมืองกรุงเทพน่าอยู่มากขึ้นในแบบของเราได้ไหม

การออกแบบบาร์เซโลน่าซูเปอร์บล็อกที่แสดงถึงแนวคิดความพรุนของเมืองผ่านการปรับเปลี่ยนเส้นทางรถยนต์สู่ทางเดินเท้าที่เชื่อมต่อกัน

ที่มา Eggimann, Sven. (2022). The Potential of Implementing Superblocks for Multifunctional Street Use in Cities. Nature Sustainability เข้าถึงเมื่อ 1 พฤศจิกายน 2566 เข้าถึงได้ที่ https://www.nature.com/articles/s41893-022-00855-2#Sec7

บล็อกเมืองยิ่งเล็ก เมืองก็ยิ่งพรุน สิ่งค้ำจุนเมือง 15 นาที

กรุงเทพมีบล็อกเมืองหลายหลากรูปแบบ จากการวิเคราะห์สัณฐานเมืองผ่านลักษณะบล็อกเมืองของกรุงเทพมหานคร โดยแบ่งตามขอบเขตกรุงเทพชั้นใน ชั้นกลาง และชั้นนอก พบว่า บล็อกขนาดใหญ่ของกรุงเทพมหานครกระจุกตัวอยู่ในพื้นที่กรุงเทพชั้นในมากที่สุด (57.5%) รองลงมาเป็นพื้นที่ชั้นกลาง (23.24%) และชั้นนอก (17.84%) ตามลำดับ

บล็อกถนนขนาดใหญ่ (Super block) ของกรุงเทพมหานคร แสดงบนกรุงเทพชั้นใน (สีแดง) กรุงเทพชั้นกลาง (สีน้ำเงิน) กรุงเทพชั้นนอก (สีเขียว)

ที่มา ศูนย์มิตรเมือง (Urban Ally), 2567

บล็อกเมืองของกรุงเทพมหานครมีขนาดเฉลี่ยอยู่ที่ 4.46 ตารางกิโลเมตร แต่เชื่อหรือไม่ว่าบล็อกเมืองที่ใหญ่ที่สุดมีขนาดถึง 140 ตารางกิโลเมตร ปรากฏอยู่ในเขตบางขุนเทียน ซุปเปอร์บล็อกเหล่านี้ส่วนใหญ่เกิดขึ้นด้วยการตัดถนนสายหลัก ที่ทับซ้อนบนสัณฐานเดิมของการขุดคลอง คันดิน และเรือกสวนไร่นาที่ทำไว้กว้างใหญ่สุดตาในอดีต

ซุปเปอร์บล็อก 15 นาที มีไหม

สำหรับเมือง 15 นาที ระยะทางที่เหมาะสมต่อการเดินเท้าในเมืองอยู่ที่ 400, 800 และ 1,200 เมตร ซึ่งเป็นระยะอ้างอิงของการเดินเท้า 5, 10 และ 15 นาที เมือง 15 นาทีจึงหมายถึงขอบเขตพื้นที่ในระยะ 1,200 เมตร ซึ่งเป็นตัวเลขสำคัญของการสร้างเมืองให้น่าอยู่ สมบูรณ์ ที่ทุกคนควรเข้าถึงทุกสิ่งได้อย่างเท่าเทียม แต่เราต้องไม่ลืมว่ายิ่งใกล้ยิ่งดี แต่ละย่านเมืองไม่ควรเกิน 1,200 เมตร แต่ใกล้กว่านั้นทุกคนก็ยิ่งมีความสุข

อ้างอิงการศึกษาขนาดบล็อกเมืองของกรุงเทพมหานคร พบว่า

(1) กรุงเทพชั้นใน มีบล็อกเมืองขนาดเล็กในระยะการเดินถึงที่ 400 และ 800 เมตรเป็นจำนวนมาก (เมืองต่ำกว่า 15 นาที) ส่วนใหญ่อยู่ในย่านเมืองเก่า นับเป็นจำนวน 149 บล็อกถนน (60.8 %) จากทั้งหมด 245 บล็อกถนน มีรูปแบบตาราง (Grid) ขนาดเล็ก เกาะกลุ่มอยู่ในย่านเมืองเมืองเก่าและพื้นที่ริมแม่น้ำ

(2) กรุงเทพชั้นกลาง มีบล็อกเมืองขนาดเล็กในจำนวนน้อยลง โดยมีบล็อกขนาดใหญ่กว่า 1,200 เมตร (ไม่เป็นเมือง 15 นาที) นับเป็นจำนวน 72 บล็อกถนน (72.7 %) จากทั้งหมด 99 บล็อกเมือง มีรูปทรงที่หลากหลาย เกาะกลุ่มกันตามแนวถนน เช่น ถนนสุขุมวิท

(3) กรุงเทพชั้นนอก มีบล็อกเมืองขนาดเล็กในจำนวนน้อยมากที่สุด ปรากฏเหลืออยู่ในแถบตลิ่งชัน ที่เหลือส่วนใหญ่จะเป็นบล็อกขนาดใหญ่กว่า 1,200 เมตร นับเป็นจำนวน 57 บล็อกถนน (75 %) จากทั้งหมด 76 บล็อกถนน รูปร่างอิสระ ไม่แน่นอน เกิดขึ้นตามลักษณะของการตัดถนนที่ไร้แบบแผน

กราฟเทียบเปรียบสัดส่วนขนาดบล็อกถนนของกรุงเทพชั้นใน กรุงเทพชั้นกลาง และกรุงเทพชั้นนอก โดยแสดงจำนวนบล็อกถนนที่มีระยะการเข้าถึง 400, 800, 1,200 เมตร ด้วยสีเหลือง แดง และน้ำเงินตามลำดับ ซึ่งบล็อกถนนเหล่านี้มีความเป็นเมือง 15 นาทีในแง่มุมของขนาดที่เล็กกว่า 1,200 เมตร สำหรับบล็อกถนนที่ใหญ่กว่า 1,200 เมตร (สีฟ้า) ไม่มีความเป็นเมือง 15 นาที

ที่มา ศูนย์มิตรเมือง (Urban Ally), 2567

หมายเหตุ : บล็อกถนนที่มีระยะในการเข้าถึง 400, 800, 1,200 เมตร ที่ถือว่ามีศักยภาพในการเข้าถึง 15 นาที คิดจากการจำแนกขนาดพื้นที่บล็อก (ตารางกิโลเมตร) โดยมีขนาดไม่เกิน 1.44 ตารางกิโลเมตร

กรุงเทพมีบล็อกเมืองขนาดใหญ่อยู่มาก แต่หากมองในแง่ดีแล้ว เราก็มีบล็อกเมืองด้วยขนาดที่มีระยะการเดินเท้า 15 นาที (1,200 เมตร) อยู่อีกมาก จากภาพแสดงให้เห็นว่า บล็อกเมือง 15 นาทีจะอยู่ในย่านใจกลางเมืองและบางส่วนกระจายตัวในเขตชั้นกลางและนอก โดยที่บล็อกเมือง 5 นาทีเกาะตัวอยู่ในเขตเมืองเก่า บล็อกเมือง 10 นาทีกระจายตัวในบริเวณกรุงเทพชั้นในและกลาง ในขณะที่บล็อกเมือง 15 นาที ส่วนใหญ่กระจายตัวอยู่ในเขตชั้นกลาง (ที่เหลือเป็นบล็อกถนนที่ใหญ่กว่า 1,200 x 1,200 เมตร เดินไม่ทั่วถึงใน 15 นาที)

ข้อมูลขนาดบล็อกถนนโดยจะพบบล็อกขนาดเล็กที่เราสามารถเดินผ่านได้ไม่เกิน 15 นาที หรือไม่เกินระยะทาง 1,200 เมตร (สีเขียว) ซึ่งปรากฏเป็นจำนวนไม่มากนักในกรุงเทพมหานคร

ที่มา ศูนย์มิตรเมือง (Urban Ally), 2567

ข้อมูลความหนาแน่นของประชากร การปกคลุมอาคาร จุดตัดถนน และความหนาแน่นโครงข่ายถนนในกรุงเทพ

ที่มา ศูนย์มิตรเมือง (Urban Ally), 2567

ซุปเปอร์บล็อก 15 นาทีที่อยากให้พรุน

ซุปเปอร์บล็อก 15 นาทีเป็นเพียงการพิจารณาพื้นที่ในเชิงขนาดว่าอยู่ในระยะที่สามารถเดินทั่วถึงใน 15 นาทีหรือไม่ แต่การเข้าถึงสิ่งต่าง ๆ ได้จริงยังขึ้นอยู่กับองค์ประกอบความพรุนหรืออุปสรรคภายในบล็อกที่กีดขวางให้เราไม่สามารถเดินได้ และเมือง 15 นาทีจะเกิดขึ้นได้ก็ต่อเมื่อมีการเติมเต็มสิ่งบริการพื้นฐานของเมือง ผสมผสานไปกับความพรุนของการเดินผ่านได้เข้าถึงดีในสิ่งเหล่านั้น

การทำเมือง 15 นาทีในซุปเปอร์บล็อก 15 นาที จึงเริ่มต้นที่การสร้างความ “พรุน” ให้เพิ่มขึ้นก่อนในซุปเปอร์บล็อก ซึ่งเป็นก้าวสำคัญของการนำไปสู่การสร้างเมือง 15 นาที เราต้องทำเมืองให้พรุน แทรกซึม เดินทั่วถึงได้ และน่าเดิน แล้วจึงเพิ่มพื้นที่นั่งเล่น พื้นที่ซื้อของ ร้านอาหาร ที่พักผ่อน และกิจกรรมอื่น ๆ เพื่อเติมเต็มความเป็นเมืองที่ดีให้สมบูรณ์

ย่านเมืองเก่า พรุนได้ด้วยตรอก ซอก ซอย

เมืองเก่ามีบล็อกเมืองขนาดเล็กจำนวนมาก ตั้งแต่บล็อกเมือง 5 นาที 10 นาที และ 15 นาที (บล็อกเมือง 5 นาที พบได้มากในเขตสัมพันธวงศ์ เขตป้อมปราบศัตรูพ่าย และเขตพระนคร) บล็อกเหล่านี้เชื่อมโยงระหว่างชุมชนกับชุมชน ปกคลุมด้วยกลุ่มอาคาร ตึกแถว และศาสนสถาน ความหนาแน่นประชากรน้อย โครงข่ายถนนมีรูปแบบเส้นตรงที่เชื่อมต่อกัน เมื่อเมืองพรุนอยู่แล้ว ประเด็นสำคัญจึงอยู่ที่การทำให้น่าเดินโดยเฉพาะอย่างยิ่งตามตรอก ซอก ซอย เส้นเลือดฝอยที่ชาวเมืองเก่าและกรุงเทพชั้นในใช้ในชีวิตประจำวัน

ตรอกในย่านเมืองเก่า ที่ควรส่งเสริมความน่าเดินและสร้างศักยภาพเมืองพรุน

(ภาพตรอกเข้าชุมชนมัสยิดจักรพงษ์ พ.ศ.2564)

ท้ายซอยกลางเมือง พรุนได้ด้วยการเชื่อมโยง

ย่านกลางเมืองมีบล็อกเมืองขนาดเล็กไม่มากนัก แต่มีซุปเปอร์บล็อก 15 นาทีอยู่มากในบริเวณต่าง ๆ เช่น เขตทุ่งครุ บางเขน คันนายาว บางนา บางแค และบางกะปิ เป็นต้น บล็อกเมืองเหล่านี้เชื่อมต่อระหว่างชุมชนกับเมืองหรือย่าน เป็นการเกาะกลุ่มกันของบล็อกถนนขนาดใหญ่จนกลายเป็นย่าน ปกคลุมด้วยกลุ่มอาคารขนาดใหญ่ ความหนาแน่นประชากรปานกลาง โครงข่ายถนนเป็นรูปแบบตาราง ความน่าสนใจที่พบได้คือพื้นที่กลางเมืองเหล่านี้มีซอยตันที่คลอง มีแปลงที่ดินขนาดใหญ่และอาคารขนาดใหญ่จำนวนมาก ที่เป็นอุปสรรคไม่ให้เกิดความพรุนของการเดินในแต่ละบล็อก เราสามารถเพิ่มความพรุนโดยการเชื่อมซอยเดินเท้าข้ามคลอง การแบ่งปันพื้นที่หรืออาคารขนาดใหญ่ให้คนเดินผ่านได้ ร่นระยะการเดินเท้า ให้พรุนมากขึ้นในซุปเปอร์บล็อก

ภาพคลองในกรุงเทพที่เป็นความท้าทายของการเดินข้ามผ่านเสริมสร้างความพรุนให้เมือง

(ภาพคลองแสนแสบ พ.ศ.2564)

ย่านศูนย์กลางเมือง พรุนได้ด้วยการทะลุ

ย่านกลางเมือง นอกจากมีซุปเปอร์บล็อกจำนวนมากแล้วก็ยังมีสถานที่ราชการและพื้นที่เอกชนจำนวนมาก ย่านเหล่านี้มักจะเป็นบล็อกเดี่ยวขนาดใหญ่ เกาะตัวไปด้วยพื้นที่และสถานที่ขนาดใหญ่ หรือบางครั้งเรียงตัวอยู่ในซอยเป็นจำนวนมากจนเป็นย่านอาคารเต็มทั้งบล็อกเมือง แม้ว่าจะเป็นซุปเปอร์บล็อก 15 นาทีในเชิงขนาดแต่ก็ไม่อาจเดินเท้าได้ทั่วถึง แม้ว่าอาคารสถานที่เหล่านี้จะเป็นอุปสรรคของการเดินทางในบล็อก แต่ในขณะเดียวกันก็มีศักยภาพและโอกาสซึ่งสถานที่เหล่านี้สามารถแบ่งปันความพรุนให้เมืองได้ ให้คนเดินทะลุผ่าน เกิดการเชื่อมโยงที่มากขึ้นจากด้านหนึ่งไปยังอีกด้านหนึ่ง

การเปิดเส้นทางและยินยอมให้คนเดินทะลุผ่านโดยพื้นที่ของเอกชนใจกลางเมือง เชื่อมโยงจากซอยด้านในซุปเปอร์บล็อกออกมายังสถานีรถไฟฟ้าริมถนนใหญ่

(ภาพทางเดินเท้าสาธารณะที่จัดทำขึ้นโดยภาคเอกชน โดยมูลนิธิบ้านอารีย์ สมาคมบ้านปันรัก บริษัทคิดใหม่ และมรณานุสติคาเฟ่ ที่เปิดช่องทางเดินเชื่อมโยงจากซอยอารีย์ 1 ถึงถนนพหลโยธิน)

ย่านชานเมือง พรุนได้ด้วยการเชื่อมซอย

ย่านชานเมืองในบริเวณกรุงเทพชั้นนอกมีซุปเปอร์บล็อกเป็นจำนวนมากที่สุด แต่ก็พบว่ายังมีบล็อกเมืองในขนาด 15 นาทีอยู่บ้างเช่นกัน เช่น เขตดอนเมือง บางขุนเทียน ลาดกระบัง หนองจอก ทวีวัฒนา มีนบุรี เป็นต้น บล็อกเชื่อมโยงระหว่างชุมชนกับเมืองหรือย่าน เกาะกลุ่มกันเป็นบล็อกเดี่ยวขนาดใหญ่ ปกคลุมด้วยกลุ่มบ้านเดี่ยวหรืออาคารเดี่ยว ความหนาแน่นประชากรน้อย สัณฐานที่น่าสนใจคือมีโครงข่ายถนนแตกกิ่งก้านรูปแบบต้นไม้อยู่ในใจกลางบล็อก ท้ายซอยเหล่านี้แยกขาดไม่เชื่อมโยง ความพรุนจะเกิดขึ้นได้ผ่านการเชื่อมต่อปลายซอยตันเข้าหากัน ความพรุนที่เริ่มต้นได้จากใจกลางซุปเปอร์บล็อก

ภาพตัวอย่างท้ายซอยของเมืองกรุงเทพ ที่มีศักยภาพสามารถช่วยเพิ่มความพรุนเมืองโดยการเชื่อมปลายซอยส่งเสริมการเดินเท้าในเมือง

(ภาพท้ายซอยประชัญคดี ในซอยสุขุมวิท 39 พ.ศ.2557)

กรุงเทพซุปเปอร์บล็อก เมืองที่เรา (อยาก) รัก

กรุงเทพคือเมืองซุปเปอร์บล็อก และเราก็ได้พบว่ากรุงเทพมีความซุปเปอร์บล็อก 15 นาทีอยู่จำนวนมากในเขตชั้นในและเขตชั้นกลางของเมือง ซึ่งหมายถึงเรามีบล็อกเมืองที่มีโอกาสเดินทั่วถึงได้ภายในระยะเวลา 15 นาที (ไม่เกิน 1,200 เมตร) พื้นที่แห่งโอกาสเหล่านี้คือต้นทุนสำคัญของการสร้างเมืองพรุนให้เชื่อมโยง ให้เดินผ่านได้เข้าถึงดี เปิดโอกาส “ความใกล้” ให้เกิดขึ้นกับสิ่งอำนวยความสะดวกและสิ่งบริการเมืองต่าง ๆ เข้าถึงพื้นที่กิน อยู่ หลับ นอน เรียน และเล่น เติมเต็มให้เกิดเมือง 15 นาทีในซุปเปอร์บล็อกของเราเอง

บรรณานุกรม

[1] Freudendal-Pedersen, Malene., Galland, Daniel., Hog, Emil., Stenum, Olivia Hecht., and Bouman, Anne Geertje. (2022). The 15-Minute City – International Experience. Denmark: Aalborg University of Realdania.

[2] Abdelfattah, Lamia., Deponte, Diego., and Fossa, Giovanna. (2022). The 15-Minute City: Interpreting the Model to Bring Out Urban Resiliencies. Science Direct, Transportation Research Procedia. 60, 330-337.

[3] Rossini, Francesco., Roca, Estanislao., and Harris, Sebastian. (2018). The Notion of Ground: A Definition of Urban Permeability in Hong Kong and Barcelona. Architecture. เข้าถึงเมื่อ 1 พฤศจิกายน 2566 เข้าถึงได้ที่ https://www.researchgate.net/publication/328686771

[4] Yavuz, Aysel. and Kuloğlu, Nilgün. (2012). A Research on Permeability Concept at an Urban Pedestrian Shopping Street: A Case of Trabzon Kunduracilar Street. Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi. เข้าถึงเมื่อ 1 พฤศจิกายน 2566 เข้าถึงได้ที่ https://www.researchgate.net/publication/272021497

[5] สิงหนาท แสงสีหนาท. (2559). “รูปสัณฐานซ้อนทับในย่านสุขุมวิท: ความหลากหลายทางภูมิศาสตร์เชิงประวัติศาสตร์ของเมืองกรุงเทพ.” วารสารวิชาการ หน้าจั่ว ฉบับที่ 30 (ประจำปีการศึกษา 2558-2559): หน้า D3 ถึง D26.

[6] สิงหนาท แสงสีหนาท. (2563). “ถิ่นที่วิวัฒน์จากคลองลัดถึงซอยลัด ความเป็นเมืองที่ถูกปรับเปลี่ยนจากเมืองฐานน้ำสู่เมืองฐานบกของกรุงเทพ.” วารสารวิชาการ หน้าจั่ว ว่าด้วยประวัติศาสตร์สถาปัตยกรรมและสถาปัตยกรรมไทย ฉบับที่ 17 เล่มที่ 1. หน้า 92 ถึง 125.

[7] Eggimann, Sven. (2022). The Potential of Implementing Superblocks for Multifunctional Street Use in Cities. Nature Sustainability เข้าถึงเมื่อ 1 พฤศจิกายน 2566 เข้าถึงได้ที่ https://www.nature.com/articles/s41893-022-00855-2#Sec7

[8] Catrezzati, Michele. (2023). Barcelona’s Superblocks: Putting People at the Centre. City Changers. เข้าถึงเมื่อ 4 เมษายน 2567 เข้าถึงได้ที่ https://citychangers.org/barcelona-superblocks/

","en-US":"

เมืองพรุน 15 นาที เมืองเดินผ่านได้เข้าถึงดีในกรุงเทพซุปเปอร์บล็อก ?

เมืองแห่งความใกล้

กรุงเทพซุปเปอร์บล็อก หลากหลายในหนึ่งเดียว

บาร์เซโลน่าซุปเปอร์บล็อก ของที่ไม่ใช่เรา แต่ทำให้ได้คิด

บล็อกเมืองยิ่งเล็ก เมืองก็ยิ่งพรุน สิ่งค้ำจุนเมือง 15 นาที

ที่มา ศูนย์มิตรเมือง (Urban Ally), 2567

ซุปเปอร์บล็อก 15 นาที มีไหม

อ้างอิงการศึกษาขนาดบล็อกเมืองของกรุงเทพมหานคร พบว่า

ที่มา ศูนย์มิตรเมือง (Urban Ally), 2567

ซุปเปอร์บล็อก 15 นาทีที่อยากให้พรุน

ย่านเมืองเก่า พรุนได้ด้วยตรอก ซอก ซอย

(ภาพตรอกเข้าชุมชนมัสยิดจักรพงษ์ พ.ศ.2564)

ท้ายซอยกลางเมือง พรุนได้ด้วยการเชื่อมโยง

(ภาพคลองแสนแสบ พ.ศ.2564)

ย่านศูนย์กลางเมือง พรุนได้ด้วยการทะลุ

ย่านชานเมือง พรุนได้ด้วยการเชื่อมซอย

(ภาพท้ายซอยประชัญคดี ในซอยสุขุมวิท 39 พ.ศ.2557)