{"th-TH":"

ชุมชน 5 นาทีและเมือง 15 นาทีในย่านพระนคร

เมือง 15 นาที คือ ชุมชนเมืองที่เปิดโอกาสให้ผู้คนเข้าถึงสิ่งที่ต้องการได้ภายในระยะการเดินเท้าจากบ้านของพวกเขาเอง [1] ซึ่งเป็นแนวคิดเชิงนโยบายของการพัฒนาเมืองที่ได้รับการกล่าวถึงจากนานาประเทศ ถึงกระนั้น เอนเดรส ดูเอนี (Andres Duany) สถาปนิกและนักออกแบบเมือง หนึ่งในผู้ก่อตั้งลัทธิชุมชนเมืองยุคใหม่ (New Urbanism) ในสหรัฐอเมริกา กล่าวว่า เมือง 15 นาทีเป็นแนวคิดที่ดีอย่างมากแต่ก็สร้างความสับสนในการสื่อสารอยู่มากเช่นกัน [2]

อะไร 15 นาที

เมือง 15 นาทีมีประเด็นคำถามว่ามีขอบเขตพิจารณาในระดับใด ชุมชน ย่าน หรือเมือง เมือง 15 นาทีถูกบ่งชี้โดยวิธีการเดินทางภายใต้เวลา 15 นาทีของการเดินเท้าและปั่นจักรยาน ขอบเขตพื้นที่ในเชิงเวลาที่เรากำลังคุยกันอยู่นี้จึงมีขนาดใหญ่กว่าชุมชนแต่เล็กกว่ามหานคร ชุมชนที่ผู้อยู่อาศัยสามารถเดินเหินไปมาได้สะดวกจะมีขอบเขตรัศมีการเดินเท้าที่ไม่ควรเกิน 5 นาที และย่านเมืองที่ประกอบขึ้นจากหลายชุมชนเข้าไว้ด้วยกันจนมีสิ่งอำนวยความสะดวกและการบริการครบครัน ควรจะมีขอบเขตรัศมีการเดินเท้าที่ไม่ควรเกิน 15 นาที

ขอบเขตรัศมีของการเดินเท้า การใช้จักรยาน และการใช้ยานพาหนะไฟฟ้าขนาดเล็กภายในเวลาต่าง ๆ

ที่มา Duany, Andres., and Steuteville, Robert. (2021). Defining the 15-Minute City. เข้าถึงเมื่อ 10 มกราคม 2567 เข้าถึงได้จาก https://www.cnu.org/publicsquare/2021/02/08/defining-15-minute-city.

เอนเดรส ดูเอนี ในบทความเรื่อง From Slogan to Substance, Planning the 15-Minute City ได้กล่าวว่า วิธีการเดินทางย่อมมีผลต่อการกำหนดระยะการเข้าถึงพื้นที่ต่าง ๆ ของเมือง กล่าวคือ การเดินเท้า 5 นาทีย่อมไปได้สั้นกว่าการใช้จักรยานในระยะเวลาที่เท่ากัน และเมือง 15 นาทีมักจะไม่พิจารณาด้วยวิธีเดินทางจากการใช้ระบบขนส่งมวลชนสาธารณะ เนื่องด้วยไม่ใช่วิธีการเดินทางจากจุดหมายหนึ่งไปสู่อีกจุดหมายหนึ่งโดยสมบูรณ์ (door-to-door) ดังนั้น สิ่งอำนวยความสะดวกที่เราต้องการจากระยะการเดินเท้า 5 นาที 15 นาที และการใช้จักรยาน 15 นาที ก็ย่อมแตกต่างกันออกไป [3]

1) ชุมชนเดินเท้า 5 นาที (ระยะทางหรือรัศมี 400 เมตร) ควรมีสิ่งบริการพื้นฐานประจำวัน มีความหลากหลายของที่อยู่อาศัย มีศูนย์กลางชุมชน มีลานหรือสวนสาธารณะขนาดเล็ก มีธุรกิจร้านค้าขนาดเล็ก

2) เมืองเดินเท้า 15 นาที (ระยะทางหรือรัศมี 1,200 เมตร) ความต้องการของ “ย่านเมือง” ที่ประกอบรวมขึ้นจากหลายชุมชน ระยะเดินเท้านี้ถือเป็นระยะทางไกลที่สุดที่คนทั่วไปสามารถหรือยินยอมที่จะเดินเท้าในชีวิตประจำวัน ย่านเมืองจึงควรมีสิ่งบริการพื้นฐานอย่างครบถ้วน ใช้ที่ดินแบบผสม ร้านค้า ตลาด ร้านขายยา โรงเรียน สวนสาธารณะขนาดใหญ่ บางกรณีอาจจะมีแหล่งงานขนาดใหญ่ และเข้าถึงสถานีขนส่งมวลชนสาธารณะระบบรางได้ (การเดินเท้า 15 นาที หรือระยะเข้าถึง 1,200 เมตร มีความใกล้เคียงกับการใช้จักรยาน 5 นาที ที่มีระยะเข้าถึง 1,600 เมตร)

3) เมืองจักรยาน 15 นาที (ระยะทางหรือรัศมี 4.8 กิโลเมตร) ใช้พิจารณาความต้องการของเมืองที่สนับสนุนการใช้จักรยานได้อย่างปลอดภัยทั่วเมือง ขอบเขตนี้ควรมีสิ่งบริการพื้นฐานที่สำคัญระดับเมือง เช่น ศูนย์กลางเมือง สถาบันการศึกษาขั้นสูง โรงพยาบาล และอื่น ๆ ให้ผู้คนเข้าถึงได้

การกำหนดระยะรัศมีของการเข้าถึงสิ่งบริการเมืองจากชุมชน ย่านชุมชน และเมืองจักรยาน

ที่มา ดัดแปลงจาก Duany, Andres., and Steuteville, Robert. (2021). Defining the 15-Minute City. เข้าถึงเมื่อ 10 มกราคม 2567 เข้าถึงได้จาก https://www.cnu.org/publicsquare/2021/02/08/defining-15-minute-city.

ชุมชน 5 นาทีและเมือง 15 นาที

ชุมชน 5 นาทีของการเดินเท้า เป็นมาตรฐานของการวางผังและออกแบบชุมชนที่ดี ซึ่งควรมีที่อยู่อาศัยหลายประเภท มีกิจกรรมผสมผสาน มีร้านค้าขนาดเล็ก และพื้นที่พบปะสังสรรค์ของผู้คน และเมื่อพิจารณาหลายชุมชนรวมกันแล้วจะเริ่มมองเห็นเมือง 15 นาที สิ่งที่ขาดหายไปจากชุมชนหนึ่งก็อาจจะพบเจอเข้าถึงได้ในอีกชุมชนหนึ่ง กิจกรรมการใช้งานและสิ่งอำนวยความสะดวกจากแต่ละชุมชนจะช่วยกันเติมเต็มกันและกันจนเป็นย่านเมืองที่เราสามารถเข้าถึงกิจกรรมหลากหลายได้มากกว่าแค่ชุมชนเดียว มีศูนย์กลางย่าน มีแหล่งงาน พื้นที่สาธารณะ ที่ออกกำลังกาย และสิ่งต่าง ๆ ที่เราต้องการในชีวิตประจำวัน

การรวมกันของชุมชน 5 นาทีหลาย ๆ แห่งจนเป็นเมือง 15 นาที ไม่ใช่การหลอมรวมอัตลักษณ์ชุมชนแต่ละแห่งให้หายไป อัตลักษณ์ชุมชนยังเป็นสิ่งที่ต้องรักษาไว้ให้คงอยู่ เคารพความหลากหลายของเชื้อชาติและชั้นทางสังคม เมือง 15 นาทีไม่ใช่การสร้างใหม่ หากแต่เป็น “การเชื่อมโยง” ชุมชนต่าง ๆ เข้าไว้ด้วยกันมากกว่า โดยเพิ่มเติมกิจกรรมที่ผู้คนต้องการให้มากขึ้นและมีเส้นทางการเดินเท้าหรือปั่นจักรยานเชื่อมโยงกิจกรรมในแต่ละชุมชนเข้าไว้ด้วยกัน และเส้นทางนั้นยังต้องสร้างประสบการณ์ที่ดีของการเชื่อมโยง กล่าวคือปลอดภัย น่าใช้ และน่าสนใจ เมือง 15 นาทีจึงไม่ใช่แค่การมีสิ่งบริการเมืองและเส้นทางเชื่อมโยง แต่ต้องมีสภาพแวดล้อมที่ดีของการเดินอีกด้วย

ย่านพระนคร บทเรียนจากชุมชนเมืองเก่าที่อาจนำไปสู่สิ่งใหม่

กรุงเทพชั้นในซึ่งรวมถึงชุมชนเมืองในกรุงรัตนโกสินทร์ ซึ่งในที่นี้ขอเรียกว่าย่านพระนคร มีค่าเฉลี่ยการเข้าสิ่งบริการเมืองต่าง ๆ ได้ครบถ้วนภายใน 15 นาที ซึ่งเป็นผลวิเคราะห์จากตำแหน่งจุดสนใจบนระบบตารางขนาด 500x500 เมตรทั่วทั้งกรุงเทพมหานคร (ฐานข้อมูลเปิดของศูนย์มิตรเมือง, 2567) อย่างไรก็ดี หากพิจารณาลงลึกไปมากกว่าการปรากฏของจุดสนใจบนแผนที่แล้ว เราจะพบอะไรจริง ๆ ในชุมชนเดินเท้า 5 นาที และเมืองเดินเท้า 15 นาที

เมือง 15 นาทีของกรุงเทพที่กระจุกตัวมากที่สุดในเขตชั้นใน ซึ่งผู้คนสามารถเข้าถึงสิ่งบริการและอำนวยความสะดวกครบทุกด้านใน 15 นาที

ที่มา ข้อมูลเปิดเมือง 15 นาที โดย ศูนย์มิตรเมือง (Urban Ally), 2567

พระนครเป็นย่านเมืองที่มีความน่าสนใจที่จะหยิบยกเป็นตัวอย่างของการพูดคุยเรื่องชุมชน 5 นาทีและเมือง 15 นาที เนื่องด้วยอยู่ใจกลางความเป็นเมือง 15 นาทีของกรุงเทพ มีความหลากหลายอย่างมากทั้งในเชิงประวัติศาสตร์ วิถีชีวิต และผู้คน

ย่านเมืองที่เป็นแหล่งหลอมรวมของการอยู่อาศัยจากชนชั้นสูงในอดีต แวดล้อมไปด้วยที่อยู่อาศัยของข้าราชบริพาร ผสมผเสไปกับสามัญชนหลากหลายชาติพันธุ์ที่เข้ามาตั้งรกรากอยู่อาศัยและทำการค้าขาย ทั้งชาวจีน ตะวันตก อินเดียที่เปิดห้างร้านขายของแปลกตาจากต่างประเทศ ตลอดจนมีชุมชนชาวลาว มาเลย์ เขมร เวียดนามที่เป็นช่างฝีมือผลิตสินค้านานาประเภท มรดกวัฒนธรรมเหล่านี้ยังแฝงฝังอยู่ในบริบทความเป็นเมืองร่วมสมัยในปัจจุบัน รากฐานจากอดีตนี้เองที่ส่งผลให้ย่านพระนครเป็นแหล่งอยู่อาศัยขนาดใหญ่ที่มีความหลากหลายสูง มีแหล่งอาหารเก่าใหม่ และร้านค้าเป็นจำนวนมาก ควบคู่ไปกับการแทรกตัวเข้ามาของคนรุ่นใหม่ที่ปรับใช้อาคารเก่าเพื่อเปิดธุรกิจสร้างสรรค์ใหม่

กระบวนการวิเคราะห์ชุมชน 5 นาทีและเมือง 15 นาทีซึ่งมีการกำหนดศูนย์กลางชุมชนจำนวน 14 ชุมชน และศูนย์กลางเมือง ณ ศาลาว่าการกรุงเทพหมานคร ในระยะการเดินเท้า 400 และ 1,200 เมตรตามลำดับ และพิจารณาการเข้าถึงองค์ประกอบเมืองที่แตกต่างกันระหว่างชุมชนและเมือง

ที่มา ศูนย์มิตรเมือง (Urban Ally), 2567

ย่านพระนครในปัจจุบันมีชุมชนอยู่เป็นจำนวน 14 ชุมชน ได้แก่ ชุมชนท่าเตียน ชุมชนท่าวัง ชุมชนตรอกเขียนนิวาสน์-ตรอกไก่แจ้ ชุมชนมัสยิดจักรพงษ์ ชุมชนตรอกบวรรังษี ชุมชนตรอกศิลป์-ตรอกตึกดิน ชุมชนหลังวัดราชนัดดา ชุมชนวัดเทพธิดาราม ชุมชนราชบพิธพัฒนา ชุมชนมัสยิดบ้านตึกดิน ชุมชนโบสถ์พราหมณ์ ชุมชนวังกรมพระสมมตอมรพันธ์ ชุมชนตรอกเฟื่องทอง-ตรอกวิสูตร และชุมชนแพร่งภูธร

ชุมชนเดินเท้า 5 นาทีควรมีสิ่งบริการพื้นฐานประจำวันในระยะใกล้ที่ทุกคนเข้าถึงได้จากบ้านของตนเอง องค์ประกอบ 5 ด้าน ที่นำมาพิจารณาทั้ง 14 ชุมชน ได้แก่

1) อาหาร (Dining)

2) พบปะสังสรรค์ (Culture and community life)

3) สุขภาพ (Healthcare)

4) ออกกำลังกาย (Sport)

5) เดินทาง (Transport)

เมืองเดินเท้า 15 นาที คือ ย่านเมืองที่ประกอบรวมขึ้นจากหลายชุมชนที่ควรมีสิ่งบริการพื้นฐานอย่างครบถ้วน การพิจารณาเมือง 15 นาทีในย่านพระนครจึงเลือกศูนย์กลางไปที่ศาลาว่าการกรุงเทพมหานคร และกำหนดขอบเขตการเดินเท้า 15 นาที หรือระยะ 1,200 เมตร จากศาลาว่าการฯ เพื่อพิจารณาการเดินเท้าเข้าถึงองค์ประกอบทั้ง 9 ด้าน ได้แก่

1) เรียนรู้ (Learn)

2) อาหาร (Dining)

3) แหล่งงาน (Work)

4) การค้าและบริการ (Supply and service)

5) นันทนาการ (Recreation)

6) พบปะสังสรรค์ (Culture and community life)

7) สุขภาพ (Healthcare)

8) ออกกำลังกาย (Sport)

9) เดินทาง (Transport)

ชุมชน 5 นาทีในย่านพระนครที่กินอยู่ดีแต่ยังต้องมีมากกว่านั้น

แม้จะได้กล่าวในตอนต้นว่าเขตชั้นในของกรุงเทพเป็นเมือง 15 นาที ซึ่งมีสิ่งบริการต่าง ๆ ครบถ้วนในระยะเดินเท้า 15 นาที หรือ 1,200 เมตร แต่ความใกล้สิ่งบริการและกิจกรรมเมืองเหล่านั้นเป็นการวิเคราะห์ภาพรวมที่ยังไม่ได้ลงลึกในคุณภาพ ความพอเพียง และการเข้าใช้งานได้อย่างเท่าเทียมหรือไม่ ในที่นี้จึงจะพูดคุยกันในมิติที่จับต้องได้มากขึ้น คือ ปริมาณหรือจำนวนของสิ่งบริการเมืองที่ชุมชนในย่านพระนครมีอยู่จริงภายใต้ระยะการเดินเท้า 5 นาที หรือระยะ 400 เมตรจากศูนย์กลางแต่ละชุมชน

ชุมชนเกือบทั้งหมดในย่านพระนครไม่ใช่ชุมชน 5 นาที เมื่อพิจารณาการเข้าถึงองค์ประกอบ 5 ด้านภายใต้ระยะทาง 400 เมตรจากทั้ง 14 ชุมชนจะพบว่า แต่ละชุมชนเข้าถึงองค์ประกอบต่าง ๆ ได้ไม่ครบถ้วนแตกต่างกันไป ยกเว้นเพียงแห่งเดียว คือ ชุนชนมัสยิดจักรพงษ์ที่มีการเข้าถึงแหล่งอาหาร พื้นที่พบปะสังสรรค์ สถานที่ดูแลสุขภาพ สถานออกกำลังกาย และการเดินทางขนส่งสาธารณะ ครบทุกด้านได้ภายในการเดินเท้า 5 นาที

ตำแหน่งขององค์ประกอบชุมชนทั้ง 5 ด้านภายใต้ระยะการเดินเท้าจริง 5 นาทีจาก 14 ชุมชน โดยจะสังเกตได้ว่าขอบเขตการเดินเท้าที่ปรากฏเป็นการพิจารณาจากระยะการเดินเข้าถึงจริงตามรูปร่างของเส้นทาง ซึ่งไม่ใช่การตีวงรัศมี 400 เมตรเป็นวงกลมจากศูนย์กลางชุมชน

ที่มา ศูนย์มิตรเมือง (Urban Ally), 2567

กราฟเปรียบเทียบสัดส่วนองค์ประกอบ 5 ด้านภายใต้ระยะการเดินเท้า 5 นาทีของ 14 ชุมชนในย่านพระนคร

ที่มา ศูนย์มิตรเมือง (Urban Ally), 2567

เมื่อกลับมามองภาพรวมโดยเฉลี่ยของชุมชนทั้งหมดร่วมกัน แม้ว่าจะมีองค์ประกอบต่าง ๆ ครบทุกด้าน แต่หากพิจารณาสัดส่วนจำนวนของสิ่งบริการเมืองจะพบว่า ชุมชนในย่านเมืองเก่าเข้าถึงแหล่งอาหารได้เป็นจำนวนมากที่สุดซึ่งคิดเป็นร้อยละ 66.4 จากทุกองค์ประกอบ แต่กลับมีพื้นที่บริการเมืองในด้านอื่นน้อยมาก คือ พื้นที่ดูแลสุขภาพที่มีสัดส่วนร้อยละ 20 พื้นที่พบปะสังสรรค์มีเพียงร้อยละ 9.7 การเข้าถึงระบบคมนาคมขนส่งสาธารณะมีเพียงร้อยละ 3.5 และน้อยที่สุดคือพื้นที่ออกกำลังกายซึ่งมีเพียงร้อยละ 0.4

สัดส่วนองค์ประกอบของชุมชน 5 นาทีในย่านพระนคร

ที่มา ศูนย์มิตรเมือง (Urban Ally), 2567

อาหารเป็นองค์ประกอบหลักของชุมชนที่เราเดินเท้าแล้วสามารถพบเจอได้ภายใน 5 นาที แหล่งที่มีอาหารกระจุกตัวหนาแน่นสูงมาก เช่น ชุนชนมัสยิดจักรพงษ์ที่อยู่ใกล้กับแหล่งค้าขายอาหารย่านข้าวสารและบางลำภู กระจายตัวอยู่ตามริมถนนจักรพงษ์ ถนนพระอาทิตย์ และตรอกซอยในบริเวณใกล้เคียง ชุมชนโบสถ์พราหมณ์ก็อยู่ใกล้กับแหล่งค้าขายอาหารที่กระจายตัวอยู่ตามถนนมหรรณพ ชุมชนแพร่งภูธรสามารถเข้าถึงแหล่งอาหารได้ตลอดแนวถนนตะนาวและรวมถึงภายในถนนแพร่งภูธรเองด้วย

แหล่งอาหารและพื้นที่พบปะสังสรรค์ที่พบเห็นได้ของชุมชนในย่านพระนคร (ภาพซ้าย-ถนนไกรสีห์ ย่านบางลำพู ภาพขวา-มัสยิดจักรพงษ์ พ.ศ.2566)

ชุมชนทุกแห่งสามารถเข้าถึงแหล่งดูแลสุขภาพได้น้อย แม้ว่าจะมีร้านขายยา คลินิก ฯลฯ อยู่บ้าง แต่สถานที่ดูแลสุขภาพของรัฐปรากฏอยู่เพียง 2 แห่ง คือ สถานีสภากาชาดที่ 2 ในแพร่งภูธร และศูนย์บริการสาธารณสุข 1 ริมถนนเจริญกรุงใกล้กับสะพานมอญ โดยเป็นศูนย์อนามัยขนาดเล็กที่เปิดให้บริการวันจันทร์ถึงวันศุกร์ในเวลา 08.00 ถึง 16.00 และปิดบริการในช่วงวันหยุดเสาร์-อาทิตย์ และวันหยุดนักขัตฤกษ์ แม้ว่าบางชุมชนจะเข้าถึงสถานที่ทั้ง 2 แห่งนี้ได้ภายใน 5 นาที แต่ก็ถือว่าไม่เพียงพอต่อความต้องการจากทุกชุมชน

การพบปะสังสรรค์ของชุมชนปรากฏอยู่ตามสถานที่ที่เกี่ยวข้องทางศาสนสถาน มูลนิธิ สมาคม และศูนย์การค้า โดยจะกระจายตัวอยู่ตามย่านชุมชน เช่น ย่านบางลำพูที่มีมัสยิดจักรพงษ์ วัดชนะสงครามราชวรมหาวิหาร ย่านเสาชิงช้ามีเทวสถานโบสถ์พราหมณ์ วัดสุทัศนเทพวรารามราชวรมหาวิหาร และบริเวณท่าเตียนและท่าช้างที่มีตลาดท่าเตียนและบริเวณท่าเรือท่าช้างให้เป็นแหล่งพบปะพบเจอกันได้ แต่ภาพรวมก็ยังนับว่ามีน้อยมากเช่นกัน

ชุมชนทุกแห่งเข้าถึงการเดินทางด้วยระบบขนส่งสาธารณะได้น้อยมาก เนื่องจากจะให้บริการบนถนนสายหลักเป็นส่วนใหญ่เท่านั้น เช่น ถนนราชดำเนิน การสัญจรทางน้ำก็กระจายตัวอยู่ตามสายหลักและไม่เชื่อมต่อถึงกัน เช่น แม่น้ำเจ้าพระยา และคลองแสนแสบ เป็นต้น หลายชุมชนที่มีขนาดเล็กและมีความกว้างของขนาดถนนที่ไม่สามารถรองรับระบบขนส่งสาธารณะได้ จึงเข้าไม่ถึงระบบคมนาคมขนส่งส่งสาธารณะได้ใน 5 นาที

สิ่งที่ขาดหายไปมากที่สุดจากทั้ง 14 ชุมชน คือ พื้นที่สำหรับการออกกำลังกายที่ปรากฏอยู่ 6 แห่ง แต่ส่วนใหญ่เป็นพื้นที่เล่นกีฬาเฉพาะด้านและเฉพาะกลุ่มคน เช่น สนามมวยในร่มและคลับสนุกเกอร์ที่พบในบริเวณถนนพระอาทิตย์ ถนนมหรรณพ และบริเวณย่านบูรพา (สะพานเหล็ก) เท่านั้น

เมือง 15 นาทีในย่านพระนครที่กินดี ขายดี ทำงานดี แต่ยังต้องการสิ่งเติมเต็ม

เมืองเดินเท้า 15 นาที คือย่านเมืองที่ควรมีสิ่งบริการพื้นฐานอย่างครบถ้วน ใช้ที่ดินแบบผสม มีแหล่งงาน ร้านค้า แหล่งเรียนรู้ นันทนาการ ออกกำลังกาย พบปะสังสรรค์ และเข้าถึงระบบคมนาคมขนส่งสาธารณะได้อย่างครบถ้วน แล้วย่านพระนครซึ่งเป็นหนึ่งในพื้นที่เขตชั้นในของกรุงเทพที่ข้อมูลบ่งชี้ไว้ว่าเป็นเมือง 15 นาทีนั้น มีสิ่งอำนวยความสะดวกและการบริการพื้นฐานที่เราต้องการในชีวิตประจำวันอย่างเพียงพอจริงหรือไม่

ตำแหน่งขององค์ประกอบเมืองทั้ง 9 ด้านภายใต้ระยะการเดินเท้าจริง 15 นาทีจากศาลาว่าการกรุงเทพมหานคร โดยจะสังเกตได้ว่าขอบเขตการเดินเท้าที่ปรากฏเป็นการพิจารณาจากระยะการเดินเข้าถึงจริงตามรูปร่างของเส้นทาง ซึ่งไม่ใช่การตีวงรัศมี 1,200 เมตรเป็นวงกลมจากศาลาว่าการฯ

ที่มา ศูนย์มิตรเมือง (Urban Ally), 2567

กราฟสัดส่วนองค์ประกอบ 9 ด้านภายใต้ระยะการเดินเท้า 5, 10, 15 นาที และโดยจักรยาน 5 และ 15 นาทีจากศาลาว่าการกรุงเทพมหานคร

ที่มา ศูนย์มิตรเมือง (Urban Ally), 2567

ภายใต้ระยะการเดินเท้า 15 นาทีจากศาลาว่าการกรุงเทพหมานครจะสามารถเข้าถึงองค์ประกอบเมืองได้ครบทุกด้าน อย่างไรก็ดี เมื่อมองไปที่จำนวนสัดส่วนในสิ่งที่ปรากฏก็จะพบว่ามีหลายองค์ประกอบที่มีจำนวนอยู่น้อยมากไม่เพียงพอต่อการให้บริการในระดับย่านเมือง

สัดส่วนองค์ประกอบของเมือง 15 นาทีโดยมีศาลาว่าการกรุงเทพมหานครเป็นศูนย์กลาง

ที่มา ศูนย์มิตรเมือง (Urban Ally), 2567

สิ่งบริการพื้นฐานที่มีมากที่สุดในบริเวณรอบศาลาว่าการฯ คือ การค้าและบริการด้านต่าง ๆ ซึ่งมีสัดส่วนมากถึงร้อยละ 74.7 จากทุกองค์ประกอบ ซึ่งอาจจะไม่ใช่เรื่องน่าแปลกใจหากย้อนไปมองที่ประวัติพัฒนาการของย่านชุมชนบนถนนสายต่าง ๆ โดยรอบศาลาว่าการฯ เช่น ถนนบำรุงเมือง ถนนดินสอ ถนนมหรรณพ ถนนตีทอง หรือซอยสำราณราษฎร์ ที่เป็นที่ตั้งของแหล่งชุมชนดั้งเดิมนับตั้งแต่ครั้งกรุงรัตนโกสินทร์ พลวัตความหลากหลายของการค้าและการบริการจึงกระจุกตัวหนาแน่นในบริเวณนี้ ซึ่งรวมไปถึงแหล่งงานประเภทต่าง ๆ ทั้งของรัฐและเอกชนที่ปรากฏเป็นสัดส่วนร้อยละ 12.1 และแหล่งอาหารที่ปรากฏอยู่ในถนนแทบทุกสาย เช่น ในย่านบางลำภู ย่านแพร่งภูธร ถนนมหรรณพ และบริเวณเสาชิงช้า โดยแหล่งอาหารนี้มีสัดส่วนร้อยละ 7.9 ในบริเวณนี้เราจึงสามารถจะเดินพบเจอการค้าและบริการ แหล่งงาน และอาหารได้ภายใน 5-10 นาทีเท่านั้น

แหล่งงานและร้านค้าต่าง ๆ ที่อยู่ใกล้กับศาลาว่าการกรุงเทพมหานคร (ถนนมหรรณพ ถนนบำรุงเมือง และถนนดินสอ พ.ศ.2567)

อย่างไรก็ดี องค์ประกอบในด้านอื่นของการเป็นเมือง 15 นาทีรอบศาลาว่าการฯ กลับปรากฏน้อยมาก เช่น พื้นที่และกิจกรรมที่เกี่ยวข้องกับการดูแลสุขภาพที่มีเพียงร้อยละ 2.2 พื้นที่พบปะสังสรรค์ที่มีสัดส่วนร้อยละ 1.3 จากทั้งหมด สำหรับองค์ประกอบด้านอื่นที่เหลือแต่ละด้านนั้นมีปรากฏต่ำกว่าร้อยละ 1 ด้วยการเดินเท้า 15 นาทีจากศาลาว่าการฯ ได้แก่ พื้นที่สำหรับการเรียนรู้ การมีส่วนร่วมกับชุมชน การทำกิจกรรมกลางแจ้ง การออกกำลังกาย และการเดินทาง

กรุงเทพเมือง 15 นาทีที่ยังต้องการเปลี่ยนแปลง

กรณีศึกษาชุมชน 5 นาทีและเมือง 15 นาทีของย่านพระนครให้บทเรียนอะไรกับเรา และสิ่งนี้จะช่วยให้เรามองและเข้าใจเมืองกรุงเทพได้ดีมากขึ้นอย่างไร

เมืองแห่งความใกล้ที่ไม่ตั้งใจจากการเติบโตไปโดยธรรมชาติของกรุงเทพ ซึ่งส่งผลให้เราได้ค้นพบว่ากรุงเทพเป็นเมือง 21 นาทีของการเดินเท้าเข้าถึงสิ่งบริการเมืองในด้านต่าง ๆ และกว่าครึ่งของพื้นที่กรุงเทพเป็นเมือง 15 นาทีไปแล้วนั้น เป็นปรากฏการณ์เชิงปริมาณจากสิ่งที่เผอิญมีปรากฏ แต่ยังขาดคุณภาพของการเป็นชุมชนเมืองที่ดีที่จะตอบสนองความต้องการในชีวิตประจำวันของเราได้จริง ชุมชนในย่านพระนครที่ว่ามีความหลากหลายสูงและเดินเท้าไปมาได้อย่างสะดวกกลับไม่ใช่ชุมชน 5 นาทีที่ดีของการอยู่อาศัย ความเป็นเมือง 15 นาทีในย่านพระนครจากกรณีศึกษารอบศาลาว่าการกรุงเทพมหานครก็ยังขาดกิจกรรมจำเป็นอย่างเพียงพอต่อการใช้ชีวิตไปอีกมาก

เมืองเก่าที่มีต้นทุนมรดกทางวัฒนธรรมสูงย่อมมีโอกาสอยู่เสมอ แม้ว่าย่านพระนครจะยังขาดองค์ประกอบหลายด้านที่ไม่พอเพียงต่อความต้องการ แต่ยังคงความรุ่มรวยด้วยสินทรัพย์ในด้านวัฒนธรรม อาคาร สถานที่ และพื้นที่จำนวนมากที่สามารถปรับเปลี่ยนเพิ่มเติม “เวลา” และ “กิจกรรม” เข้าไปได้

เมื่อศาลาว่าการเมืองและลานคนเมืองเป็นศูนย์กลางของกรณีศึกษาในที่นี้ และเป็นทรัพย์สินของรัฐที่สามารถหยิบยกเป็นตัวอย่างที่จะให้บริการสังคมเพิ่มเติมได้ สถานที่แห่งนี้อาจจะเป็นหนึ่งในตัวอย่างของการเปิดโอกาสการเติมเต็มเมือง 15 นาทีให้เป็นจริง เพิ่มความเป็นพื้นที่พลเมือง (People place) เข้าไปในสถานที่ราชการไม่ว่าจะในหรือนอกเวลาราชการ ให้กลายเป็นศูนย์กลางชุมชนเมืองที่ผู้คนรายรอบเข้ามาใช้งานได้ เปิดให้ผู้คนเดินทะลุผ่านสร้างความใกล้ให้กับเมือง เป็นพื้นที่สาธารณะและจัดกิจกรรมสร้างความมีชีวิตชีวาและเติมเต็มสิ่งที่ขาดหายไปทั้งการเรียนรู้ ทำงาน และพักผ่อน เพิ่มเติมสถานดูแลสุขภาพ พื้นที่พบปะสังสรรค์ พื้นที่สีเขียว ที่ออกกำลังกาย และนั่งเล่นให้กับพลเมืองทุกกลุ่ม เพศ วัย ร่วมไปกับการเป็นสถานที่ราชการที่เป็นมิตรมากขึ้น [4] สิ่งเหล่านี้สามารถกระทำได้กับสถานที่ราชการอีกหลายแห่งทั่วกรุงเทพ และเกิดขึ้นได้กับสถานที่ของเอกชน อาคาร บ้าน เรือนที่ร่วมเติมเต็มเมือง 15 นาทีให้เป็นจริงได้เช่นกัน

บรรณานุกรม

[1] Moreno, Carlos., Allam, Zaheer., Chabaud, Didier., Gall, Catherine., and Pratlong, Florent. (2021). Introducing the “15-Minute City”: Sustainability, Resilience and Place Identity in Future Post-Pandemic Cities. Smart Cities, 4, 93–111. เข้าถึงเมื่อ 10 มกราคม 2567. เข้าถึงได้จาก https://doi.org/10.3390/smartcities 4010006

[2] Duany, Andres., and Steuteville, Robert. (2021). Defining the 15-Minute City. เข้าถึงเมื่อ 10 มกราคม 2567 เข้าถึงได้จาก https://www.cnu.org/publicsquare/2021/02/08/defining-15-minute-city.

[3] Duany, Andres., and Steuteville, Robert. (2022). From Slogan to Substance, Planning the 15-Minute City. เข้าถึงเมื่อ 10 มกราคม 2567. เข้าถึงได้จาก https://www.cnu.org/publicsquare/2022/12/13/slogan-substance-planning-15-minute-city

[4] มหาวิทยาลัยศิลปากร. (2567). การศึกษาแนวทางการออกแบบและการพัฒนาศาลาว่าการกรุงเทพมหานครและลานคนเมือง. กรุงเทพ: สำนักวัฒนธรรม กีฬา และการท่องเที่ยว กรุงเทพมหานคร

","en-US":"

ชุมชน 5 นาทีและเมือง 15 นาทีในย่านพระนคร

อะไร 15 นาที

ชุมชน 5 นาทีและเมือง 15 นาที

ย่านพระนคร บทเรียนจากชุมชนเมืองเก่าที่อาจนำไปสู่สิ่งใหม่

ที่มา ข้อมูลเปิดเมือง 15 นาที โดย ศูนย์มิตรเมือง (Urban Ally), 2567

ที่มา ศูนย์มิตรเมือง (Urban Ally), 2567

1) อาหาร (Dining)

2) พบปะสังสรรค์ (Culture and community life)

3) สุขภาพ (Healthcare)

4) ออกกำลังกาย (Sport)

5) เดินทาง (Transport)

1) เรียนรู้ (Learn)

2) อาหาร (Dining)

3) แหล่งงาน (Work)

4) การค้าและบริการ (Supply and service)

5) นันทนาการ (Recreation)

6) พบปะสังสรรค์ (Culture and community life)

7) สุขภาพ (Healthcare)

8) ออกกำลังกาย (Sport)

9) เดินทาง (Transport)

ชุมชน 5 นาทีในย่านพระนครที่กินอยู่ดีแต่ยังต้องมีมากกว่านั้น

ที่มา ศูนย์มิตรเมือง (Urban Ally), 2567

สัดส่วนองค์ประกอบของชุมชน 5 นาทีในย่านพระนคร

ที่มา ศูนย์มิตรเมือง (Urban Ally), 2567

เมือง 15 นาทีในย่านพระนครที่กินดี ขายดี ทำงานดี แต่ยังต้องการสิ่งเติมเต็ม

ที่มา ศูนย์มิตรเมือง (Urban Ally), 2567